کوارتت فرمی از موسیقی مجلسی به شمار می‌آید. کمپوزسیون یا ساختاری موزیکال برای چهار ساز یا پنج آواز، زیرا هر خواننده یا ساز بخشی جداگانه دارند.
● کوارتت ادوات‌سازی کوارتتی است برای سازها.
ترکیبات متعددی در کوارتت وجود دارند که آشناترین آنها کوارتت سازهای زهی است که چهار ساز زهی را در بر می‌گیرد. نخستین و دومین ساز، ویولن، ویولا، پیانو و ویولنسل و کوارتت سازهای بادی که بستگی به نوع سازهای بادی پیدا می‌کند.در کوارتت سازهای زهی، پیوسته تقریبا‌ً از ویولن، ویولا و ویولنسل نقش دارند. کوارتت سازهای بادی (غالباً فلوت، اوبوا، کلارینت و باسون) و کوارتت سازهای برنجین (یا دو ترومپت، هورن، ترومبون و یا ترکیباتی دیگر) و کوارتت ترکیبی (سازهای برنجین و بادی چون فلوت، کلارینت، بوق کلارینت، بوق و باسون) کوارتت پیانو از زمان موتسارت (توسط موتسارت که آهنگسازان کمتر به آنها توجه داشتند) رواج یافت.
کوارتت آوازی (وکال) کمپوزسیوبرنی برای چهار خواننده که هر کدام اجرای بخش جداگانه‌ای از سوی موسیقی را بر عهده می‌گیرد. مهم‌ترین این نوع کوارتت، کوارتتی است برای خواننده سوپرانو، آلتو، تنور و باس ساخته شد.با این همه کوارتتی نیز برای نخستین و دومین سوپرانو با نخستین و دومین آلتو و کوارتتی برای نخستین و دومین تنور با باریتون و باس ساخته شد.کوارتت آوازی احتمالاً ابتدایی‌ترین شکل چهار بخشی موسیقی که قدرت آن به سال ۱۴۰۰ باز می‌گردد. کوارتت آنسامبل برای چهار ساز و یا چهار آواز. کوارتت سازهای زهی یا کمپوزسیونی برای چهار ساز زهی که در آن هر ساز بخش خود را اجرا می‌کند.
کوارتت سازهای زهی سنتی، بخشهایی را برای اجرای ویولن اول، ویولون دوم، ویولا و ویولنسل معین می‌کند.که از رایج‌ترین شکل موسیقی به شمار می‌آید، که رپرتواری از هزاران کمپوزسیون به دست می‌دهند. اگر چه برای سازهای زهی از قرن ۱۶ و ۱۷ تصنیف شدند، تاریخ کوارتت زهی با آثاری از هایدن در ۱۷۵۰ آغاز گشت.
این قطعات هنوز به طور وسیعی به سبک یک دیور تیمنتو (واسطه آزاد) (قطعه سازی که از نیمه دوم قرن ۱۸ به کار برده شد که حالت و صورت یک سوییت یا یک سمفونی را جفت و جور می‌کند و در حقیقت رابطی است میان بخشهای گوناگون و اجزاء یک قطعه بزرگ. دیور تیمنتو هم برای سازهای زهی و هم برای سازهای زهی و یا برای هر دو توأمان. دیور تیمنتو غالباً برای سازهای زهی وجود دارد و هم برای سازهای بادی.)در ۱۷۶۰ هایدن چهار موومان در کوارتت بگنجاند و سبک کوارتت سازهای کلاسیک سازهای زهی کوارتت را با سازهای زهی کلاسیک با ا‌ُپوس تمایز کند.
در میان بهترین انواع آنها می‌توان از کوارتت امپراتور در دو کوارتت تیغ (Rezor) شش کوارتت آفتاب کوارتت، کوارتت سواره‌نظام در دو مینور، کوارتت شکار ) در سی بمل ماژور، کوارتت چکاوک نام برد.
موتسارت بیش از ۱۲ کوارتت تصنیف کرد که برخی از آنها عنوان شکار، سه کوارتت پروسی، کوارتت در دو ماژور و شش کوارتت هایدن را به خود گرفتند.بوچرینی ایتالیایی آهنگسازی بود که بیشترین کوارتتها را (در حدود ۱۰۰ کوارتت) تصنیف کرد که با کوارتتهای هایدن و موتسارت بیشترین آنها در کیفیت حد وسط را داشتند. بتهوون ۱۶ کوارتت تصنیف کرد که از لحاظ فرم و کیفیت یکتا و منحصر به فرد بودند. به ویژه کوارتتهایی که در دو سال اواخر عمرش نوشت.(۱۸۲۷ـ۱۸۲۵) که فرمی ورای سونات کلاسیک (با چهار ساز) داشتند.
در میان این کوارتتها، کوارتت فوگ بزرگ ا‍‌‍ُ‌ُپوس۱۳۳ که در واقع موومان فینال یک کوارتت اولیه به شمار می‌آمد، اما به خاطر پیچیدگی از دیگر کوارتتهایش متمایز می‌گشت. در این کوارتت بتهوون از آوردن جشنها در آن خودداری کرد. فقط یک اورتور و فوگ در آنها گنجانید.در اواخر قرن ۱۹ کوارتت سازهای زهی تاریخی متغی‍ّر داشت. شوبرت چند کوارتت تصنیف کرد که ۱۴کوارتت زیبا تصنیف کورتت کوارتت ارگ و دوشیزه معروف است.
شومان ومندلسون، کروبینی، سزار فرانک، اسمتاناو دورژاک همگی به تصنیف کوارتت همت گذاشتند. اما سه‌کوارتت برامس که ساخته رفیع پیشین را به خود گرفت.دو‌بوسی و راول هر کدام یک کوارتت تصنیف کردند.
آهنگسازان قرن بیستم با شوق و حرارت بیشتر به تصنیف کوارتت پرداختند. شاید بتوان گفت که در نیمه اول قرن بیستم شش کوارتت از بارتوک که بین سالهای ۱۹۱۰ تا ۱۹۳۹ بارتوک تصنیف کرد که شهرت بیشتری پیدا کردند.شونبرگ، برگ، وبرن همگی به نوشتن کوارتتهای سازی زهی تمایل داشتند. آهنگسازان نئوکلاسیک فرم استراوینسکی را در نوشتن کوارتت برگزیدند.
گلارونف، چارلز آیوز، سیبلیوس، ادگار یا ناجک، شوست کویچ، الیوت، و کارتر مندریسکی نیز دست به نوشتن کوارتت پرداختند.
گردآورنده : حسین ولی زاده
مدرس ویولن موسیقی چاووش
